Digitalizacije komunikacije i pristup naučnim alatima je omogućio razvoj tzv. Citizen Scientist. To su naučne aktivnosti i istraživanja gdje aktivno učestvuju i građani okupljeni u online zajednice.
Pojavom interneta ljudima koji žele da budu dio nekih istraživanja i otkrića je postalo lako da doprinose projektima sa naučnom vrijednošću.
Pošto u naučnim istraživanjima učestvuju u cijelosti ili djelomično amateri tj. neprofesionalci ovaj vid angažovanja se opisuje kao „sudjelovanje javnosti u naučnom istraživanju.“ Učestvovanjem šire zajednice amatera omogućen je:
- napredak u brzini istraživanja,
- veći kapacitet naučnih zajednica,
- bolje razumijevanje nauke u javnosti i
- popularizacija nauke.
Da krenemo od površine naše planete. Jedan takav primjer okupljanja građana u naučna istraživanja je zajednica iNaturalist, koja je trenutno i najpopularnije online okupljalište građana-naučnika, gdje preko 3,2 miliona registrovanih korisnika razmjenjuju informacije o živim organizmima koji žive na Zemlji. Ova zajednica ljubitelja prirode bilježi, dijeli i diskutuje o svojim zapažanjima.
Ako malo podignemo pogled iznad Zemlje, tu možemo vidjeti mnoštvo ptica. Slična zajednica građana-naučnika postoji i kod ljubitelja tih jedinstvenih letećih organizama. eBird upravo okuplja zaljubljenike koji razmjenjuju fotografije, zapažanja i seobe ptice.
A ako pogled usmjerimo još više prema nebu i zvijezdama tu nam se nameće astronomija. I ta nauka ima svoju tradiciju i uporište u crowdscience. Tu svi dijelimo isti laboratorij, nebo. Astronomi s doktoratima koriste velike teleskope za gledanje prema svemiru. No nije samo bitna veličina teleskopa, nego i vrijeme, uslovi, upornost posmatrača. Tako su mnogi astronomi amateri iskoristili priliku i sa običnim malim teleskopima postali poznati sa svojim otkrićima. Mnoge komete i asteroide otkrili su amateri sa običnim kućnim teleskopima. Pojavom Interneta dodatno se olakšao proces pretrage neba i svemira. Naime, naučnici i profesionalni astronomi nisu u mogućnosti pregledati svaki detalj i konstantno, već određenu količinu snimaka predaju organizovanim grupama širom svijeta kako bi ubrzali pregled i potvrdu starih i prijavili nove objekte. Jedna takva saradnja se naziva IASC – Međunarodna astronomska saradnja u pretraživanju (International Astronomical Search Collaboration – IASC).
Jesenja sezona lova na asteroide
IASC je naučni program za građane koji pruža visokokvalitetne astronomske podatke građanima-naučnicima širom svijeta bez ikakvih troškova. Potiču učesnike na astronomska otkrića i sudjelovanje u praktičnoj astronomiji. Jedan od globalnih projekata je i lov na asteroide od strane IASC. U globalni astronomski program long-distance potrage za asteroidima je ispred Bosne i Hercegovine uključeno Astronomsko društvo Orion iz Sarajeva sa partnerima iz Astronomskog društva Polaris iz Tuzle. A da bi kvalitetno lovili moramo prvo znati šta tačno tražimo. Šta su to Asteroidi?
U asteroide se ubrajaju u mala kamena, karbonska ili metalna tijela Sunčevog sistema. Njihova veličina varira od jednog metra do nekoliko kilometara, i najčešće su nepravilnog oblika. Većina asteroida orbitira oko Sunca u tzv. asteroidnom pojasu koji se nalazi između Marsa i Jupitera. Kako promjene uobičajenih orbita asteroida i njihovo eventualno približavanje Zemlji mogu ozbiljno ugroziti život na našoj planeti, svrha IASC programa je detekcija što većeg broja asteroida radi praćenja njihovog kretanja i eventualnog preventivnog djelovanja u slučaju opisane opasnosti. Bh. kampanja potrage počinje 9.10.2020 i traje do 3.11.2020. Kampanju podržava i NASA u sklopu svojih citizen science projekata. Koordinatorice projekta za BiH su Helena Biščević i Medina Dugonjić, obe članice Astronomskog društva Orion.
U nastavku poslušajte razgovor sa Helenom i Medinom i saznajte kako su se one zainteresovale za astronomiju,zatim kako se “love” asteroidi i šta u svemiru ima naziv po nečemu iz Bosne i Hercegovine.
Izvori:
- https://en.wikipedia.org/wiki/Citizen_science
- https://adorion.ba/category/projekti/
- https://www.sserd.org/asteroidhunt/
- https://science.nasa.gov/citizenscience
